Το έργο με τίτλο Πρακτορική μοντελοποίηση κοινωνιών του παρελθόντος και της κοινωνικής οργάνωσής τους από τον/τους δημιουργό/ούς Chliaoutakis Angelos διατίθεται με την άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού 4.0 Διεθνές
Βιβλιογραφική Αναφορά
Άγγελος Χλιαουτάκης, "Πρακτορική μοντελοποίηση κοινωνιών του παρελθόντος και της κοινωνικής οργάνωσής τους", Διδακτορική Διατριβή, Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, Πολυτεχνείο Κρήτης, Χανιά, Ελλάς, 2020
https://doi.org/10.26233/heallink.tuc.84911
Μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα ερωτήματα σχετικά με τις πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες, αφορούν την φύση και τον τρόπο οργάνωσής τους, καθώς και τις σχέσεις μεταξύ των μελών τους. Σε αυτή τη διατριβή, προσπαθήσαμε να απαντήσουμε σε τέτοια ερωτήματα χρησιμοποιώντας ιδέες προερχόμενες κυρίως από τρεις επιστημονικούς κλάδους: τα πολυπρακτορικά συστήματα, την θεωρία παιγνίων, και την μοντελοποίηση και προσομοίωση βασισμένη σε πράκτορες (Agent-Based Modeling, ΑΒΜ). Συγκεκριμένα, αναπτύξαμε ένα σύστημα (πολυ)πρακτορο-κεντρικής μοντελοποίησης, το AncientS-ABM, για την προσομοίωση και την αξιολόγηση της δυνητικής κοινωνικής οργάνωσης μιας (τεχνητής) αρχαίας κοινωνίας, το οποίο μπορεί να παραμετροποιηθεί από διαθέσιμα αρχαιολογικά δεδομένα. Σε αντίθεση με τα περισσότερα υπάρχοντα μοντέλα βασισμένα σε πράκτορες που χρησιμοποιούνται στην αρχαιολογία, το πρακτορο-κεντρικό σύστημά μας περιλαμβάνει πλήρως αυτόνομους πράκτορες, που είναι βασισμένοι στην αρχιτεκτονική πρακτόρων με βάση τη "χρησιμότητα". Επίσης ενσωματώνει διαφορετικά παραδείγματα κοινωνικής οργάνωσης, διαφορετικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων, καθώς και διαφορετικές γεωργικές τεχνολογίες (πρακτικές) που πιθανότατα χρησιμοποιούνταν στις αρχαίες κοινωνίες. Εφοδιασμένο με τέτοια παραδείγματα, το μοντέλο μας επιτρέπει να διερευνήσουμε τη μετάβαση από μια απλή σε μια πιο περίπλοκη κοινωνία εστιάζοντας στην ιστορική κοινωνική δυναμική, στοχεύοντας στην εκτίμηση της επίδρασης της κοινωνικής οργάνωσης στην ανάπτυξη του πληθυσμού των πρακτόρων, του αριθμού των κοινοτήτων-οικισμών, αλλά και του μεγέθους και της κατανομής αυτών των κοινοτήτων. Επίσης, το μοντέλο μας συνδυάζει, για πρώτη φορά, ιδέες από την {\em εξελικτική θεωρία παιγνίων} μαζί με αυτή της "αυτο-οργάνωσης" πολυ-πρακτορικών συστημάτων. Μοντελοποιούμε την εξέλιξη των κοινωνικών συμπεριφορών σε έναν πληθυσμό στρατηγικά αλληλεπιδρούντων πρακτόρων που συμμετέχουν σε επαναλαμβανόμενα παίγνια με τα οποία ανταλλάσσουν πόρους (χρησιμότητα) με άλλους παίκτες. Η έκβαση των παιγνίων συμβάλλει τόσο στη συνεχή αναδιοργάνωση της κοινωνικής δομής των πρακτόρων, και στην προοδευτική υιοθέτηση των πιο επιτυχημένων στρατηγικών από τους πράκτορες. Ο αριθμός των πρακτόρων στο μοντέλο μας δεν είναι σταθερός, αλλά αλλάζει με την πάροδο του χρόνου, ενώ οι πράκτορες λαμβάνουν επίσης μη στατικές αποδόσεις, σε αντίθεση με τα περισσότερα παίγνια που μελετώνται στην βιβλιογραφία. Αυτό μας οδήγησε στην ανάγκη να παράσχουμε μια νέα διατύπωση της εξελικτικής δυναμικής των παιγνίων μέσω της εκτίμησης της (συνάρτησης) ωφέλειας των πρακτόρων και όχι των στρατηγικών. Επιπλέον, το AncientS-ABM μπορεί να προσομοιώσει και διακοινοτικές αλληλεπιδράσεις, μοντελοποιώντας την ανταλλαγή και τη διανομή πόρων μεταξύ των διαφόρων κοινοτήτων πρακτόρων. Συγκεκριμένα, ενσωματώνουμε ένα υπο-μοντέλο εμπορικών συναλλαγών, χρησιμοποιώντας γνωστά "μοντέλα χωρικής αλληλεπίδρασης" για την προσομοίωση του εμπορίου μεταξύ των οικισμών, προκειμένου να εξεταστεί η αποτελεσματικότητα του εμπορικού δικτύου και της εξέλιξής του σε διαφορετικά χρονικά σημεία. Επίσης, χρησιμοποιώντας ιδέες από την "θεωρία γραφών", αναλύουμε τη δομή του δικτύου εμπορικών συναλλαγών, επιδιώκοντας να κατανοήσουμε την κοινωνική οργάνωση της τεχνητής κοινωνίας σε υψηλότερο επίπεδο. Τέλος, επεκτείνουμε περαιτέρω το μοντέλο μας, ενσωματώνοντας ένα υπο-μοντέλο "φυσικής καταστροφής". Ως μελέτη περίπτωσης, χρησιμοποιούμε το μοντέλο μας για να αξιολογήσουμε τον αντίκτυπο συγκεκριμένων κοινωνικών οργανωτικών δομών σε μια τεχνητή "Μινωική" κοινωνία της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού στην Κρήτη. Η παραμετροποίηση του μοντέλου βασίζεται σε αρχαιολογικά στοιχεία και μελέτες, αλλά δεν προκαταλαμβάνει οποιαδήποτε συγκεκριμένη αρχαιολογική θεωρία ή παραδοχή. Αποτελέσματα από αρκετά διαφορετικά σενάρια προσομοίωσης καταδεικνύουν καλύτερη βιωσιμότητα για τους οικισμούς πρακτόρων που υιοθετούν ένα μοντέλο κοινωνικο-οικονομικής οργάνωσης που βασίζεται στην "αυτο-οργάνωση", και όπου μια "ετεραρχική" κοινωνική δομή αναδύεται. Τα αποτελέσματα δείχνουν επίσης ότι οι επιτυχημένες κοινωνίες πρακτόρων υιοθετούν μια εξελικτική προσέγγιση όπου η συνεργασία εμφανίζεται ως αναδυόμενη στρατηγική συμπεριφορά. Στα σενάρια προσομοίωσης όπου λήφθηκε υπόψη το υπο-μοντέλο φυσικής καταστροφής, παρατηρούμε αισθητές αλλαγές στην κατανομή των οικισμών, που σχετίζονται με σημαντικά υψηλότερα ποσοστά μετανάστευσης, αμέσως μετά την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας. Επιπλέον, η αρχικά συνεργατική συμ