Ελευθερία Σόρα, "Μη τόπος στον κινηματογράφο του Jacques Tati", Ερευνητική Εργασία, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πολυτεχνείο Κρήτης, Χανιά, Ελλάς, 2019
https://doi.org/10.26233/heallink.tuc.82394
H σχέση αρχιτεκτονικής και κινηματογράφου αποτελεί διαχρονικά, αντικείμενο μελέτης από θεωρητικούς και των δυο τεχνών. Αρχιτέκτονες και σκηνοθέτες διανύουν παράλληλες τροχιές καθώς και οι δύο παράγουν χώρο, άλλοτε πραγματικό και άλλοτε κινηματογραφικό. O Dietrich Neumann ορίζει την σχέση αρχιτεκτονικής και κινηματογράφου αναφερόμενος στην παραγωγή χώρου στο σινεμά, και συνοψίζει τους τρείς βασικούς ρόλους της φιλμικής αρχιτεκτονικής :1. Σαν εργαλείο προβληματισμού και σχολιασμού των σύγχρονων αρχιτεκτονικών εξελίξεων2. Σαν πεδίο δοκιμών πρωτοποριακών οραμάτων3. Σαν τόπος στον οποίο μια διαφορετική προσέγγιση της τέχνης και της πρακτικής της αρχιτεκτονικής μπορεί να πραγματοποιηθείΟι ταινίες του Jacques Tati, Mon Oncle και Playtime οι οποίες αναλύονται στη συνέχεια, μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό εργαλείο προβληματισμού και σχολιασμού της αρχιτεκτονικής. Ο Jacques Tati ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ευρωπαίους σκηνοθέτες του 20ου αιώνα, θεωρούσε τον κινηματογραφικό του χώρο σημαντικότερο ακόμα και από τους ηθοποιούς. Στο σύνολο του έργου του μπορούμε να εντοπίσουμε χώρους οι οποίοι αντικατοπτρίζουν την άποψη του σκηνοθέτη για την σύγχρονη αρχιτεκτονική. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι ταινίες του αποτελούν κριτική στην μοντέρνα αρχιτεκτονική, την ομοιογένεια των πόλεων και την αίσθηση του ανοίκειου η οποία την χαρακτηρίζει. Οι χώροι του θα μπορούσαν λοιπόν να έρθουν σε αναλογία με την έννοια του μη τόπου, όπως τον ορίζει στο βιβλίο του ο Γάλλος ανθρωπολόγος Marc Augé. Ο κινηματογράφος αποτελεί ένα ιδιάζον μέσο διερεύνησης του τρόπου με τον οποίο φανταζόμαστε τις πόλεις ως εμπειρία, αλλά και ως θεωρητική κατασκευή. Το κινηματογραφικό υλικό μας επιτρέπει να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα για το πως βιώνουμε τον πραγματικό αστικό χώρο, πως θα θέλαμε να είναι, τι φοβόμαστε ή ελπίζουμε ότι μπορεί να γίνει στο μέλλον. Είναι σύμφωνα με τον E. Soja το «αστικό φαντασιακό» (urban imaginery), που αποτελεί γνώμονα όχι μόνο κατανόησης, αλλά και αναπαραγωγής του αστικού χώρου ως τόπου και τρόπου ζωής, ενώ συγχρόνως επιβεβαιώνει η αντιτίθεται στις κρατούσες ερμηνείες, επιθυμίες και μυθολογίες. Η διάθεση της τέχνης του κινηματογράφου ως προς την πόλη μπορεί είτε να είναι κριτική είτε να έχει χαρακτήρα προβολής και ανάδειξης της ιστορικότητας της.Η πόλη ως ζωντανός οργανισμός αναδεικνύεται και αναδεικνύει ταινίες ως σημεία αναφοράς και μνήμης πρωταγωνιστεί ή ακόμα και νοσεί μέσα σ αυτές. Ενσωματώνεται στις μυθοπλασίες είτε ως παρουσία είτε ως υποκείμενο. Άλλοτε προκαθορίζει τη δράση των προσώπων και άλλοτε βρίσκεται η ίδια στο κέντρο της δράσης. Στην παρούσα εργασία θα γίνει προσέγγιση της έννοιας του μη τόπου και έπειτα αναγνώρισης τέτοιου είδους χώρων στο έργο του Jacques Tati, κυρίως στο Mon Oncle και το Playtime, θα αναλυθεί η κριτική άποψη του σκηνοθέτη σχετικά με τον χώρο, την αρχιτεκτονική και την πόλη, και ο τρόπος με τον οποίο εντάσσεται στις ταινίες του ως στοιχείο της αφηγηματικής του δομής.