Search

Browse

• Communities
• Authors
• Year
• Titles
• Subjects

My Space

• Login

O αρχιτεκτονικός διάκοσμος στην Κρήτη, λόγιος και λαϊκός. Η περίπτωση του οικισμού Μούντρος

Daskalakis Nektarios

Full record

---

Summary

Με την εγκατάσταση των Βενετών στο νησί, εισάγονται ακέραια πολιτιστικά στοιχεία υστερογοτθικής προτίμησης, τα οποία συναντώνται με τη μακραίωνη βυζαντινή παράδοση, μπολιάζοντας τις τέχνες και τη χειροτεχνεία. Η συνήθεια των Βενετών να κατασκευάζουν ανοίγματα με εμφανή λαξευτά πλαίσια μεταφέρεται στη Κρήτη, με την εκκλησιαστική αρχιτεκτονική, υλικό φορέα ιδεολογικών συμβολισμών και μηνυμάτων του Λατινικού Δόγματος. Αλλά και με την Δημόσια και ιδιωτική αρχιτεκτονική, ως σύμβολο κοινωνικής ανωτερότητας των κατακτητών, επίδειξης, και οικονομικής δύναμης. Ουσιαστικά δηλαδή ως μέσο διαφοροποίησης από την ομοιογενή μάζα των ανώνυμων κτισμάτων, των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Με την πάροδο του χρόνου, η πολύχρονη συμβίωση των δύο λαών, αλλά και η διαρκής επικοινωνία με τη Δύση, συντελούν στη δημιουργία ενός Βενετοκρητικού Πολιτισμού που θα ονομαστεί Κρητική Αναγέννηση. Οι λόγιες τέχνες περισσότερο και λιγότερο η χειροτεχνία, η γλώσσα και η μουσική θα είναι οι κύριες εκφάνσεις, αυτού του ιδιώματος. Την ίδια εποχή τον 16ο αιώνα, αρχίζουν να εμφανίζονται στο νησί, σημαντικές αλλαγές στο σχεδιασμό και την κατασκευή, με κινητήρια δύναμη τα μεγάλα οχυρωματικά έργα. Ενώ τα σχέδια και τα λευκώματα με γραβούρες Ιταλών αρχιτεκτόνων, όπως του Sebastiano Serlio, που κάνουν την εμφάνιση τους, κατευθύνουν και εμπνέουν τους ντόπιους τεχνίτες. Μορφές και μοτίβα της αναγέννησης και του μανιερισμού, αποτυπώνονται στον χώρο του νησιού σε όλες τις κλίμακες. Ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε από τότε που ήρθαν οι Βενετοί στο νησί, ήταν κατά βάση αστικός, σταδιακά όμως οι βενετοκρητικές μορφές μεταλαμπαδεύτηκαν στην ύπαιθρο, με την κατασκευή πυργόσπιτων στην αρχή, επαύλεων στην συνέχεια, και βέβαια με την εκκλησιαστική - μοναστηριακή και φρουριακή αρχιτεκτονική. Με την Τουρκική κατάκτηση το νησί αποκόπτεται από τα δυτικά καλλιτεχνικά και πνευματικά ρεύματα, όμως οι τεχνίτες συνέχιζαν να κτίζουν όπως έχτιζαν και οι πρόγονοι τους, χρησιμοποιώντας αυτούσιες ή τροποποιημένες τις αναγεννησιακές μορφές. Αυτό συνεχιζόταν, με όλο και λιγότερη αυτοπεποίθηση, με όλο και περισσότερη αφέλεια, μέχρι που κατέληξε σε μια πλήρη εκλαΐκευση των κλασικών αναγεννησιακών μορφών, τροφοδοτώντας παράλληλα άλλες τέχνες. Εάν η Βενετοκρατία ήταν η περίοδος με τα μεγάλα οικοδομικά έργα, η Τουρκοκρατία ήταν η περίοδος με την εξέλιξη της χειροτεχνίας και περισσότερο της υφαντικής, ιδιαίτερα στην ύπαιθρο.Επανερχόμενοι στο παράδειγμα που μελετά η εργασία, τον οικισμό Μούντρος, παρατηρούμε τις φάσεις εξέλιξης της διακόσμησης των κτισμάτων του, στο πέρασμα των αιώνων. Οι καθαρές μορφές της λεγόμενης Κρητικής Αναγέννησης, που υπάρχουν σήμερα στον οικισμό είναι του τελευταίου αιώνα της Βενετοκρατίας. Το πιο γνωστό παράδειγμα αποτελεί ο πυλώνας που κατασκευάστηκε το 1611, μιμούμενος εντόπιο παράδειγμα μανιερισμού, φρουριακής αρχιτεκτονικής. Ικανοποιώντας προφανώς την ανάγκη του ιδιοκτήτη της έπαυλης για επίδειξη κοινωνικής υπεροχής και καλλωπισμού. Ενώ και άλλα στοιχεία της ώριμης Αναγέννησης και του Μανιερισμού, όπως οβελίσκοι, γκροτέσκες, κυφωτό σύστημα κλπ, μαρτυρούν την άμεση ή έμμεση επίδραση που είχαν τα εγχειρίδια της αρχιτεκτονικής, αλλά και οι φρουριακές κατασκευές μέχρι και στα απομακρυσμένα χωριά της ενδοχώρας της Κρήτης. Στον οικισμό Μούντρος παρατηρούμε την εξέλιξη που είχε η διακόσμηση των κτισμάτων με την αλλαγή εξουσίας. Οι αρχιτεκτονικές συνθέσεις έχουν υποστεί μια επιπεδοποίηση, μια έντονη σχηματοποίηση-εκφυλισμό, αλλά και διαστρέβλωση των κλασσικών μορφών της Βενετοκρατίας. Μπορούμε να πούμε ότι, έχουμε μια αδυναμία των μαστόρων να καταλάβουν τα πρότυπα τα οποία μιμούνται, αυτό μπορεί οφείλεται εν μέρει στην απουσία της εξειδικευμένης παιδείας, αλλά και την αποκοπή από τον κυρίαρχο πολιτισμό που τα παράγει. Αυτό το ετερόκλητο λόγιο λεξιλόγιο, όπως έχει αφομοιωθεί με την πάροδο των χρόνων από τον λαϊκό τεχνίτη, τελικά γίνεται κουλτούρα των πολλών, και είναι διαθέσιμο για πολλές χρήσεις.

Available Files

Services